Door Michael Klinkhamer voor Focus magazine September 2024.
De Helmut Newton Foundation viert in 2024 haar 20-jarig jubileum met de groepstentoonstelling Berlin, Berlin! – en brengt hiermee tegelijkertijd hulde aan de stad waar Newton werd geboren.
De expositie loopt tot 16 februari 2025.
In de herfst van 2003 richtte Helmut Newton zijn stichting op in Berlijn om delen van zijn archief onder te brengen, dat in juni 2004 voor het publiek werd geopend in het historische Landwehrkasino naast station Zoologischer Garten. Het was vanuit dit station dat Helmut Neustädter, die voortdurend werd bedreigd met deportatie als Jood, begin december 1938 Berlijn ontvluchtte en 65 jaar later terugkeerde als de wereldberoemde fotograaf Helmut Newton.
Verlangen naar Berlijn
‘Ich hab noch einen Koffer in Berlin
Deswegen muss ich nächstens wieder hin’, zingt icoon Marlene Dietrich melancholisch over haar stad.
Voor zowel Marlene als Helmut Newton speelde Berlijn een grote rol in hun creatieve leven. Beide ontvluchtte Berlijn voor de Nazi’s.
Helmut Newton, toen een jonge leerling fotograaf, omdat zijn joodse familie aanvoelde wat er stond te gebeuren.
Marlene Dietrich toen al een baanbrekende androgyne klassieke Hollywood ster die al in de US woonde en volledig van het nazi facisme afstand nam.
Beide omarmden glamoureuze mystiek en provocatie.
Uiteindelijk ontmoetten de twee Duitse iconen elkaar in 1983 voor een fotosessie in New York. Deze ‘sitting’ was geen succes. Dietrich nam aanstoot aan een luchtige opmerking van der Helmut en werd razend.
Of Newton uiteindelijk echt dit portret heeft gemaakt blijft ook bij navraag bij de Helmut Newton Foundation onduidelijk.
Ironisch genoeg liggen Newton en Dietrich nu op nog geen vijf meter van elkaar apart begraven in een Berlijns eregraf op begraafplaats Friedenau.
Helmut Newton was een van de meest opzienbarende fotografen van de 20ste eeuw
Helmut Newton volgde van 1936 tot 1938 een opleiding bij de legendarische fotograaf Yva in Berlijn-Charlottenburg en trad in haar voetsporen om zijn weg te banen in de drie genres mode, portretten en naakten. Na door de oorlog gedwongen periodes in Singapore en Melbourne begon Newtons carrière pas echt begin jaren zestig in Parijs. Een periode volgde waarin hij regelmatig terugkeerde naar Berlijn voor mode ‘foto shoots’ voor tijdschriften als Constanze, Adam en Vogue Europe.
Helmut Newton staat als fotograaf apart wanneer het om ‘low and high culture’ gaat.
In deze tentoonstelling komen we de modellen van Newton tegen die poseren bij de Brandenburger Tor vóór de bouw van de Berlijnse Muur in 1961.
We zien ook zijn controversiële modeserie uit 1963, Mata Hari Spy Story, met Brigitte Schilling bij de Berlijnse Muur. In 1979 gaf de onlangs opnieuw gelanceerde Duitse Vogue Newton de opdracht om zijn jeugdjaren in Berlijn te visualiseren en met de huidige modetrends in beeld te brengen. Het resultaat was een portfolio van meerdere pagina’s met de titel Berlin, Berlin! – welke de naam van deze jubileumtentoonstelling inspireerde.
Hij stierf met zijn laarzen aan
In 2024 is het ook 20 jaar geleden dat de topfotograaf op 83 jarige leeftijd achter het stuur van zijn auto plotseling overleed in Los Angeles.
“He died with his boots on”, volgens June Newton, zijn echtgenote en ‘partner in crime’ voor meer dan 56 jaar.
Helmut Newton werd op 31 oktober 1920 in Berlijn geboren als Helmut Neustädter, zoon van joodse ouders. Hij kende een jeugd vol welvaart, kindermeisjes en luxe. Dat beschermde leventje werd wreed verstoord door de opkomst van het nationaalsocialisme. Tijdens die jeugd jaren stond Duitsland bol van de Nazi propaganda.
Voor Helmut Newton, toen een joodse jonge man was dat natuurlijk afschrikkend maar ook intrigerend. We zien in zijn latere fotografie daar dan ook vaak bepaalde invloeden van in terug.
Dominantie, macht, leren laarzen, martel scènes en grote waakhonden flankeren regelmatig zijn foto’s. De andere kracht van zijn foto’s zit er daarbij juist ook vaak in de verborgen hilarische humor en het constant zoeken naar de grens tussen goede en slechte smaak.
Tijdens de oorlog en zijn verblijf in Australië ontmoette Newton de actrice June Brunell, die als model voor hem poseerde. De twee trouwden in 1948 en besloten begin jaren vijftig naar Europa te gaan. Na een fotografisch magere periode in Londen beproefden ze hun geluk in Parijs. Daar hervond Newton zijn creatieve elan en werkte hij aan zijn steeds vernieuwende en grensverleggende mode- en glamourfotografie.
Gun for Hire
Met altijd vrouwelijke seksualiteit voorop heeft de ‘koning van de ‘kinky fotografie’ Helmut Newton erotiek en fetisch uit de schaduw gehaald.
Newton werkte als fotograaf voor alles en iedereen, hij was zoals hij het zelf uitdrukte ‘a gun for hire’.
Hij hield enorm van vrouwen en zijn modefotografie was in feite een manier om veel geld te verdienen, terwijl hij vaak na afloop een reguliere fotoshoot met zijn modellen de kans pakte om zijn fantasie en fetish ideeën uit te testen op film.
Fotografie om persoonlijke obsessies te aanvaarden
Newton was visueel en artistiek onderlegd en hield ervan “de kijker mee te nemen op een “wild goose chase”, waarbij de modellen op mannequins leken en de mannequins op mensen leken. Hij gaf de voorkeur aan een bleke huid, grote beetje hangende volle borsten en overvloedig krullend haar – wat hij nord fleisch (noordelijk vlees) noemde – omdat dit het beste paste bij de ‘koude vrouwen’ die hij naar eigen zeggen aantrekkelijk vond.
Fotografie was in feite zijn manier om een persoonlijke obsessie te aanvaarden, de representatie ervan te perfectioneren en ermee prijzen te winnen over de hele wereld door deze persoonlijke obsessies te verkopen via fotografie aan modetijdschriften, galeries, reclameposters en zijn geliefde boeken.
Het is daarom juist nu zo interessant om te zien dat een fotograaf als Newton in 2024 op één lijn wordt gesteld met meer keurige fotografen en de geaccepteerde fotografie uit de “hoge cultuur”.
Terwijl er ondertussen op alle mogelijke manieren wordt getrokken aan de veroverde seksuele vrijheden om ons heen en er constant publieke figuren ‘gecancelled’ en publiekelijk uitgekotst worden.
Het is dan ook zeer de vraag of de ‘kinky’ fotografie van Helmut Newton ook nu nog in de ’mainstream’ media geaccepteerd zou worden?
Tijdens zijn leven ontving Helmut Newton de hoogste erkenningen en onderscheidingen voor zijn bijdrage aan de moderne fotografie en is zijn status als cultuurdrager van de 21ste eeuw niet te onderschatten.
De locatie van het zeer aan te raden Helmut Newton museum is recht tegenover Bahnhof Zoo, waar Newtons vlucht uit nazi-Duitsland begon.
Deze ironie en het gevoel om juist daar een eigen ‘foto huis’ te hebben, vervulde Newton met trots aan het einde van zijn leven.
20 jaar Helmut Newton Foundation van 7 juni 2024 tot 16 februari 2025.
Met werken van Helmut Newton, Yva, Jewgeni Chaldej, Hein Gorny, Arwed Messmer / Fritz Tiedemann, Will McBride, Arno Fischer, Arwed Messmer / Annett Gröschner, Wim Wenders, F.C. Gundlach, Günter Zint, Maria Sewcz, Michael Schmidt, Thomas Florschuetz, Ulrich Wüst, Barbara Klemm, Harf Zimmermann.
Helmut Newton Foundation
Museum voor Fotografie
Jebensstrasse 2
Berlijn
helmut-newton-foundation.org