Helmut Newton was de ‘bad boy’ van de mode- en glamourfotografie. Met zijn krachtige foto’s van vrouwen – al dan niet naakt en vaak in extreme poses – zocht hij constant de grenzen van de acceptatie op.
De creatieve nalatenschap van de beroemde fotograaf wordt dit jaar precies 20 jaar beheerd door de Helmut Newton Foundation onder leiding van directeur en curator Matthias Harder.
Michael Klinkhamer reisde voor Playboy Nederland naar de geboortestad van Helmut Newton, Berlijn aan de vooravond van een nieuwe expositie in het museum voor Fotografie.
De huidige expositie Chronorama (15 februari tot 20 Mei) is een collectie uitzonderlijke foto’s aangekocht door de miljardair François Pinault, waaronder portretten, mode, stillevens, architectuur, fotojournalistiek en vroege illustraties uit het legendarische Condé Nast-archief, plus een aantal orginele prints voor Voque van Helmut Newton.
In dit artikel focussen we op de nalatenschap van Helmut Newton en stellen we de vraag wie was fotograaf Helmut Newton eigenlijk?
Helmut Newton staat als fotograaf apart wanneer het om ‘low and high culture’ gaat.
De tentoonstelling Chronorama brengt een indrukwekkend aantal tijdgenoten en voorgangers van Helmut Newton samen. Unieke ‘work prints’ die speciaal voor publicatie in Vogue waren geprint, waaronder foto’s van baanbrekende fotografen als Diane Arbus, Cecil Beaton, David Bailey, John Deakin, Robert Frank, Evelyn Hofer, Horst P. Horst, George Hoyningen-Huene, Peter Hujar, William Klein, Lisette Model, Ugo Mulas, Irving Penn, Bert Stern, etc. Bijna 250 fotowerken gemaakt tussen 1910 en eind jaren zeventig
Hij stierf met zijn laarzen aan ; June Newton
In 2024 is het 20 jaar geleden dat de topfotograaf op 83 jarige leeftijd achter het stuur van zijn auto plotseling overleed in Los Angeles.
“He died with his boots on”, volgens June Newton, zijn echtgenote en ‘partner in crime’ voor meer dan 56 jaar.
Helmut Newton werd op 31 oktober 1920 in Berlijn geboren als Helmut Neustädter, zoon van joodse ouders. Hij kende een jeugd vol welvaart, kindermeisjes en luxe. Dat beschermde leventje werd wreed verstoord door de opkomst van het nationaalsocialisme. Tijdens die jeugd jaren stond Duitsland bol van de Nazi propaganda.
Voor Helmut Newton, een joodse jonge man was dat natuurlijk afschrikkend maar ook intrigerend. We zien in zijn latere fotografie daar dan ook vaak op bepaalde nazi geïnspireerde invloeden van in terug.
Dominantie, macht, leren laarzen, martel scènes en grote waakhonden flankeren regelmatig zijn foto’s. De andere kracht van zijn foto’s zit er daarbij juist ook vaak in de verborgen humor en het constant zoeken naar de grens tussen goede en slechte smaak.
Onder het regime van de nazi’s verloren Helmuts ouders alles, maar overleefde de holocoust wel.
Net op tijd wisten zij een uitweg voor hun zoon te organiseren. In 1938 vluchtte Helmut alleen per trein uit Berlijn. Na een avontuurlijke reis kwam hij in Singapore terecht, waar hij twee jaar verbleef en zich naar eigen zeggen suf neukte met hoeren en rijke vrouwen uit de elite van Singapore.
In 1940 moest hij wederom vluchten voor de aanval op Singapore door Japan en koos ditmaal voor Australië.
Tijdens zijn verblijf in Australië ontmoette Newton de actrice June Brunell, die als model voor hem poseerde. De twee trouwden in 1948 en besloten begin jaren vijftig naar Europa te gaan. Na een fotografisch magere periode in Londen beproefden ze hun geluk in Parijs. Daar hervond Newton zijn creatieve elan en werkte hij aan zijn steeds vernieuwende en grensverleggende mode- en glamourfotografie.
Gun for Hire
Met altijd vrouwelijke seksualiteit voorop heeft de ‘koning van de kinky fotografie’ Helmut Newton erotiek en fetisch uit de schaduw gehaald.
Zijn altijd herkenbare foto’s stonden decennialang in en op de cover van de beste modebladen, zoals Vogue, Linea Italiana, Elle, etc.
Newton werkte als fotograaf voor alles en iedereen, hij was zoals hij het zelf uitdrukte ‘a gun for hire’.
Hij hield enorm van vrouwen en zijn modefotografie was in feite alleen een manier om geld te verdienen, terwijl hij vaak na afloop een reguliere fotoshoot met zijn modellen de kans pakte om zijn fantasie en fetish ideeën uit te testen op film.
Hij was visueel en artistiek onderlegd en hield ervan “de kijker mee te nemen op een wilde “goose chase”, waarbij de modellen op mannequins leken en de mannequins op mensen leken. Hij gaf de voorkeur aan een bleke huid, grote beetje hangende volle borsten en overvloedig krullend haar – wat hij nord fleisch (noordelijk vlees) noemde – omdat dit het beste paste bij de ‘koude vrouwen’ die hij naar eigen zeggen aantrekkelijk vond.
Het was in feite zijn manier om een persoonlijke obsessie te aanvaarden, de representatie ervan te perfectioneren en ermee prijzen te winnen over de hele wereld door zijn obsessies te verkopen via modetijdschriften, galeries, reclameposters en zijn geliefde boeken.
Helmut Newton Playboy; “onder de juiste omstandigheden zijn alle vrouwen beschikbaar”.
Ook voor Playboy was Helmut Newton meer dan 30 jaar actief.
De Newtons verbleven tijdens de Europese winters steevast in Los Angeles en waren regelmatig te vinden in de Playboy Mansion.
Juist voor Playboy kon hij met zijn modefotografie-oog erotiek bijna surrealistisch doen lijken.
De belemmeringen bij de modetijdschriften kon Helmut voor Playboy loslaten.
Zo kon hij foto’s maken van zeer seksuele vrouwen die als puur lokmiddel in zijn foto’s figureerden.
Newton kon een Playmate met zijn camera veranderen in zijn merkwaardige fantasiewereld.
Zijn Playboy werk was nooit simpel, plat of alleen maar erotisch, er zat altijd een andere, experimentele dimmensie aan.
Helmut Newtons werk balanceerde tussen kunst en mode enerzijds en erotiek anderzijds. Zijn foto’s zijn totaal geënsceneerd en voyeuristisch, de hoge hak was zijn handelsmerk.
Het is daarom juist nu zo interessant om te zien dat een fotograaf als Newton in 2024 op één lijn wordt gesteld met meer keurige fotografen en de geaccepteerde fotografie uit de hoge cultuur.
Terwijl er ondertussen op alle mogelijke manieren wordt getrokken aan de veroverde seksuele vrijheden om ons heen en er constant publieke figuren ‘gecancelled’ en publiekelijk uitgekotst worden.
Het is dan ook zeer de vraag of de ‘kinky’ fotografie van Helmut Newton ook nu nog in de ’mainstream’ media geaccepteerd zou worden?
Tijdens zijn leven ontving Helmut Newton de hoogste erkenningen en onderscheidingen voor zijn bijdrage aan de moderne fotografie en is zijn status als cultuurdrager van de 21ste eeuw niet te onderschatten.
Terwijl zijn Newton Foundation nog steeds successen viert, ligt de fotograaf inmiddels sinds 2004 begraven samen met zijn June, in een eenvoudig Berlijns eregraf in een keurige buurt in de stad. Helmut ligt in zijn graf op nog geen drie meter verwijderd van zijn jeugdheldin en ‘Der Blaue Engel’ Marlene Dietrich.
De locatie van het zeer aan te raden fotografie museum is recht tegenover Bahnhof Zoo, waar Newtons vlucht uit nazi-Duitsland begon.
Deze ironie en het gevoel om juist daar een eigen ‘foto huis’ te hebben, vervulde Newton met trots aan het einde van zijn leven.
‘Chronorama’, is nu te zien in de Helmut Newton Foundation tot 20 mei 2024.
Helmut Newton Foundation
Museum voor Fotografie
Jebensstrasse 2
Berlijn
helmut-newton-foundation.org